Foto: Archiefbeeld Miljoen+ deelnemers tijdens anti Coronamaatregelen demonstratie 1 augustus, Berlijn, Duitsland
De Duitse advocate Jessica Hamed constateert: In navolging van de alsmaar voortdurende beperkingen van de grondrechten zeggen veel mensen, de maat is vol. Hamed voerde al meerdere procedures tegen de corona maatregelen en geeft nu in dit interview haar standpunt over de gezondheid van Duitsland als rechtsstaat. Wij publiceren hier het vertaalde artikel omdat haar inzichten ook stof tot nadenken geven over hoe onze eigen rechtsstaat in Nederland er voor staat.
Berlijn – De advocate uit Mainz ziet een toenemende vastberadenheid in Duitsland om juridisch actie te ondernemen tegen de corona maatregelen. Hamed, die onder andere voor vluchtelingen en sociaal benadeelden opkomt, beleeft een nieuwe ontwikkeling onder haar cliënten: “De clientèle heeft zich veranderd. De weerstand vanuit de middenklasse groeit.”
Met name ouders zijn momenteel van streek: Velen van hen willen nu hun kinderen beschermen tegen een mogelijke vaccinatieplicht. Hamed: “Het ligt voor de hand dat de staat zal zeggen, dat alleen nog gevaccineerde kinderen naar school mogen, zoals dat al bij de mazelenvaccinatie het geval is.” [1] Niet alleen de klassieke “anti-vaxxers” zijn bezorgd, bericht Hamed. De verontwaardiging was oorspronkelijk vooral aangewakkerd door de testplicht op scholen. Hamed: “Was het bij de mondkapjesplicht bijvoorbeeld maar een handjevol ouders, bij de testplicht is dat anders. Er melden zich veel mensen bij mij die hun kinderen willen beschermen en zeggen: De maat is vol. Ze zijn bereid om tot het uiterste te vechten voor de rechtbank.”
Volgens Hamed is het echter moeilijk om genoeg advocaten te vinden, die deze mensen kunnen bijstaan. Dit ligt enerzijds aan het feit dat veel advocaten aanvankelijk rechtszaken tegen de corona maatregelen afwezen en er daardoor nu te weinig expertise aanwezig. Anderzijds zijn de succeskansen nogal klein zodat het uiteindelijk wordt afgeraden om een rechtszaak aan te spannen. Daarnaast is er dermate veel corona problematiek dat het geringe aantal advocaten dat in het veld werkzaam is, die zaken moet zien te identificeren die dan nog de beste kansen hebben.
Het grootste probleem vanuit het perspectief van advocaten is namelijk, volgens Hamed, de rechtbanken: “Wij merken dat we steeds meer geconfronteerd worden met een gesloten front van de staat, waarin de drie machten aan hetzelfde touw trekken, in plaats van elkaar te controleren. De rechtbanken hebben niet meer de moed om het handelen van de regering op haar rechtmatigheid te controleren. Ze houden zich voornamelijk bezig met puur formele vragen en zetten zich in principe nauwelijks nog uiteen met de materie.” De wetgever neemt de rechtbanken niet meer serieus maar “is eraan gewend dat de rechtbanken gewoon achter het handelen van de regering aanlopen”.
Hamed ziet verregaande consequenties: “We begeven ons steeds meer in een rechtsvrije ruimte. Bij spoedzaken blijven belangrijke vragen open en tijdens daadwerkelijke zittingen wordt het duidelijk, dat de toetsingen op z’n hoogst op het niveau van de formele rechtmatigheid eindigen, zonder daadwerkelijk op de kern in te gaan. Namelijk, van welk niveau van gevaar mocht de staat uitgaan en welke maatregelen zijn proportioneel wanneer zij aan dat niveau worden getoetst”.
Ten grondslag aan deze ontwikkeling ligt een verandering van de staat naar een “paternalistische staat”: “Op zijn laatst sinds 9/11 beleven wij een paradigmawissel: We gaan van vrijheid naar veiligheid. De staat wil steeds vaker zeer vroeg ingrijpen.” Dit voert in de pandemie tot een omvangrijke omgekeerde bewijslast: “De mensen moeten bewijzen dat ze niet ziek zijn. Iedereen wordt als een potentiële gevarenbron gezien. Iedereen moet nu bewijzen ongevaarlijk te zijn voor de maatschappij, wat natuurlijk niet kan.” Dit heeft voor de mensen verstrekkende gevolgen: “Om de grondrechten terug te krijgen, moet de gezondheid aangetoond worden.”
Die druk leidt ertoe “dat veel mensen zich willen laten vaccineren, omdat het er op dit moment naar uitziet dat er voor ongevaccineerden nog voor lange tijd of zelfs permanent beperkingen zullen zijn.” Hamed: “Veel mensen laten zich, volgens mij, niet primair om gezondheidsredenen vaccineren. Ze zijn de maatregelen zat en willen weer normaal leven. Voornamelijk om dat te bereiken, of zelfs alleen daarom, laten ze zich vaccineren.” Het stimuleren van deze motivatie is erg problematisch: “Bij de mensen wordt een lichamelijke ingreep opgedrongen die ze moeten ondergaan, zodat ze hun vrijheidsrechten terugkrijgen.”
Ook over het vaccinatiepaspoort is Hamed kritisch: “Wij komen in een soort van bewijsplicht terecht voor absoluut banale alledaagse activiteiten zoals boodschappen doen of naar de kapper gaan: Om aan het dagelijkse leven te mogen deelnemen, moeten wij aantonen dat we ongevaarlijk zijn (vaccinatie, test, genezing). Dat is een volledige omgekeerde wereld van wat wij tot dusver in ons rechtssysteem hebben gekend.”
Tegelijkertijd verwaarloost de staat haar eigenlijke taken. Hamed: “De staat moet het gezondheidssysteem overeind houden. De staat heeft dan ook de plicht om deze uit te breiden en kan niet eenvoudig zeggen, wij verbieden steeds meer dingen, omdat het gezondheidssysteem misschien onder druk staat. Dan zouden ook roken of alcohol drinken verboden moeten worden, die het systeem net zo sterk belasten.” Tot dusver gold het principe dat de mensen voornamelijk goed voor zichzelf moeten zorgen, zoals bij de griep d.m.v. een vaccinatie. Dat was bij corona tot dusver nog niet mogelijk. Nu is de situatie echter anders, en daarom moet de staat een pas op de plaats maken. Hamed: “Voor mij is het moment vanaf wanneer elke persoon in Duitsland op realistische wijze een vaccinatie kreeg aangeboden juridisch doorslaggevend. Dan moet de staat kleur bekennen. Dan zullen we zien: Wat was het doel van de regeringen? Wordt het dan weer normaal?”
Hamed vreest dat de meest recente beslissingen van het Constitutioneel Hof de trend zouden kunnen versterken voor preventieve interventies vanuit de staat: “De afwijzing van de spoedzaken om de avondklok op te heffen was een mokerslag voor de rechtsstaat. Het recente oordeel over het klimaat (vergelijkbaar met Urgenda, red.) opent tevens de deur voor de volgende ingrijpende vrijheidsbeperkingen tot een lockdown aan toe die met de klimaatverandering kan worden gerechtvaardigd.” [2][3] Hamed: “We moeten bezorgd kijken naar China. We zijn niet meer zo ver van een systeem vandaan waarin het aanspraak kunnen maken op grondrechten wordt gekoppeld aan door de staat voorgegeven gedragsregels.” Bepalend is, “hoe het verder gaat, zodra aan iedereen een vaccinatie kon worden aangeboden en de individuele bescherming voor de meesten, die deze nodig hebben en ook wensen, gegarandeerd wordt”. Hamed vraagt zich af: “Is het dan met betrekking tot corona ook weer ‘toegestaan’ om ziek te worden, zoals het bij roken, alcohol drinken of bij motorrijden algemeen geaccepteerd is? Of wil de staat dat gedrag dan verder aansturen?”
Het moet in elk geval duidelijk zijn, dat op den duur alle maatregelen volledig moeten worden ingetrokken. De veiligheidsspiraal mag niet nog verder doordraaien, aldus Jessica Hamed.
Bron van 7 mei 2021: https://www.berliner-zeitung.de/politik-gesellschaft/anwaeltin-widerstand-aus-der-mitte-der-gesellschaft-waechst-li.157912
Referenties:
[1] https://www.bundesgesundheitsministerium.de/impfpflicht.html
[2] https://www.lto.de/recht/nachrichten/n/bverfg-eilmeldung-ausgangssperre-coronavirus-abgelehnt/
[3] https://www.bundesverfassungsgericht.de/SharedDocs/Pressemitteilungen/DE/2021/bvg21-031.html