De Digital Services Act

De EU commissie heeft X Corp. bij schrijven van 12.10.2023 aangemaand om niet nader gedefinieerde informatie te verschaffen over illegale content en desinformatie.

Gezien het topic weer brandend actueel is, vindt u hieronder de volledige tekst van de DSA en de bespreking van de voornaamste artikelen (voor wie het bij mijn eerste publicatie niet gezien heeft).

DSA sinds 25 augustus 2023 van kracht

VERORDENING (EU) 2022/2065 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 19 oktober 2022 betreffende een eengemaakte markt voor digitale diensten en tot wijziging van Richtlijn 2000/31/EG (beter gekend als DIGITAL SERVICES ACT ofwel DSA)

Sinds 25.08.2023, is de Europese DSA wettelijk van kracht voor alle zeer grote online platformen en -zoekmachines, hostingdiensten en online bedrijven (met uitzondering van kleine en micro-bedrijven die krachtens art.29 van de Verordening uitgesloten zijn).

Via deze link kunt u de Nederlandstalige versie van de 67 pagina’s tellende Verordening raadplegen. Ze is beschikbaar in een veelheid van talen.

Het is onbegonnen werk om alle aspecten van de DSA toe te lichten. Ik zal mij dienvolgens beperken tot de meest relevante punten met betrekking tot de zeer grote online platformen zoals X, FB, Instagram… en de grote online zoekmachines zoals Google, Mozilla, Edge …

“Illegale inhoud”

De EU heeft er bewust voor gekozen om de term “illegale inhoud” ruim te definiëren.  De omschrijving van de term in de tekst van de Verordening zelf laat niet vermoeden wat haar werkelijke intenties zijn.

Artikel 3 h) bepaalt de term  als volgt :

“illegale inhoud”: alle informatie die op zichzelf of in verband met een activiteit, waaronder de verkoop van producten of het aanbieden van diensten, indruist tegen het Unierecht of tegen het met het Unierecht in overeenstemming zijnde recht van een lidstaat, ongeacht het precieze voorwerp of de precieze aard van dat recht;

Artikel 3 k) geeft ook een definitie van “verspreiding bij het publiek”:

het op verzoek van de informatieverstrekkende afnemer van de dienst beschikbaar stellen van informatie aan een mogelijk onbeperkt aantal derden.

In punt 12 van de Preambule zegt de EU dienaangaande het volgende:

Om de doelstelling van een veilige, voorspelbare en betrouwbare onlineomgeving te waarborgen, moet het begrip “illegale inhoud” voor de toepassing van deze verordening in grote lijnen de bestaande regels in de offline-omgeving weergeven. Meer bepaald moet het begrip “illegale inhoud” ruim worden gedefinieerd zodat het ook informatie met betrekking tot illegale inhoud, producten, diensten en activiteiten omvat.

De werkelijke intenties van de EU zitten verscholen in punt 83, 91  en 108 van de Preambule van de Verordening :

Punt 83:

Een vierde categorie risico’s vloeit voort uit soortgelijke zorgen over het ontwerp, de werking of het gebruik, onder meer door manipulatie, van zeer grote onlineplatforms en van zeer grote onlinezoekmachines met een feitelijk of voorzienbaar negatief effect op de bescherming van de volksgezondheid, minderjarigen en ernstige negatieve gevolgen voor het lichamelijke en geestelijke welzijn van een persoon, of op gendergerelateerd geweld. Dergelijke risico’s kunnen ook voortvloeien uit gecoördineerde desinformatiecampagnes in verband met de volksgezondheid,of uit online-interface-ontwerp dat gedragsverslavingen bij afnemers van de dienst zou kunnen stimuleren.

Punt 91:

In crisistijden kan het gebeuren dat aanbieders van zeer grote onlineplatforms dringend bepaalde specifieke maatregelen moeten nemen, bovenop de maatregelen die zij in het licht van hun andere verplichtingen uit hoofde van deze verordening nemen. In dit verband moet een crisis worden geacht zich voor te doen bij buitengewone omstandigheden die kunnen leiden tot een ernstige bedreiging van de openbare veiligheid of de volksgezondheid in de Unie of aanzienlijke delen van de Unie. Dergelijke crises kunnen het gevolg zijn van gewapende conflicten,opkomende conflicten, terroristische daden, natuurrampen zoals aardbevingen en orkanen, alsook pandemieën en andere ernstige internationale bedreigingen voor de volksgezondheid. De Commissie moet op aanbeveling van de Europese Raad voor digitale diensten (“de digitaledienstenraad”) kunnen eisen dat aanbieders van zeer grote onlineplatforms en aanbieders van zeer grote zoekmachines met spoed een crisisrespons initiëren. Maatregelen die die aanbieders kunnen identificeren en eventueel toepassen, kunnen bijvoorbeeld het volgende omvatten: het aanpassen van inhoudsmoderatie procedures en het vergroten van de aan inhouds-moderatie gewijde middelen, het aanpassen van de algemene voorwaarden, relevante algoritmische systemen en reclamesystemen,het verder intensiveren van de samenwerking met betrouwbare flaggers, het nemen van bewustmakingsmaatregelen, het bevorderen van betrouwbare informatie en het aanpassen van het ontwerp van hun online-interfaces.  Er moet worden voorzien in de noodzakelijke voorschriften om ervoor te zorgen dat dergelijke maatregelen binnen een zeer kort tijdsbestek worden genomen, dat het crisisrespons mechanisme alleen wordt gebruikt wanneer en voor zover dat strikt noodzakelijk is, en dat alle in het kader van dit mechanisme genomen maatregelen doeltreffend en evenredig zijn, naar behoren rekening houdend met de rechten en legitieme belangen van alle betrokkenen.  De EU kan zelfs zonder dat of voor dat er sprake is van een crisis , crisisprotocollen opleggen die moeten nageleefd worden :

Punt 108:

In aanvulling op het crisisresponsmechanisme voor zeer grote onlineplatforms en zeer grote onlinezoekmachines kan de Commissie het initiatief nemen tot het opstellen van vrijwillige crisisprotocollen om een snelle, collectieve en grensoverschrijdende reactie in de onlineomgeving te coördineren. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer onlineplatforms worden misbruikt voor de snelle verspreiding van illegale inhoud of desinformatie of wanneer de behoefte ontstaat aan een snelle verspreiding van betrouwbare informatie. In het licht van de belangrijke rol van zeer grote online platforms bij de verspreiding van informatie in onze samenlevingen en over de grenzen heen, moeten aanbieders van dergelijke platforms ertoe worden aangemoedigd specifieke crisis protocollen op te stellen en toe te passen. Dergelijke crisisprotocollen mogen slechts voor een beperkte periode worden geactiveerd en de vastgestelde maatregelen moeten daarnaast beperkt blijven tot wat strikt noodzakelijk is om de buitengewone omstandigheid aan te pakken.

Wat betekent dit in de praktijk?

Dat de EU voor eender welke materie die zij kwalificeert als een crisis (pandemie, klimaat, een oorlog …) en zelfs zonder dat er sprake is van enige crisis  aan zeer grote online platformen en dito zoekmachines het bevel kan en zal geven om elke informatie die zij aanmerkt als illegaal (lees: elke informatie die ingaat tegen een gekozen narratief) te weren, de posts te verwijderen of onzichtbaar te maken en de profielen die dergelijke informatie verspreiden te bannen, indien zij dit niet spontaan doen (zoals Meta bijvoorbeeld die de EU-regels al sinds oktober 2022 spontaan toepast, hoewel zij toen nog niet afdwingbaar waren en miljoenen profielen permanent shadowbanned en om de haverklapt blokkeert).

Shitposting en blabla-post die bepaalde personen of situaties publiek belachelijk maken is toegelaten, zolang ze niet raken aan een specifiek narratief. Correcte informatie verspreiden die een narratief weerlegt of het leugenachtig karakter ervan aantoont mag niet, wegens gelabeld als ” illegaal “

De zeer grote online platformen en dito zoekmachines moeten onmiddellijk gevolg verlenen aan een bevel van de EU en alle gepaste maatregelen treffen op straffe van zware boetes:

Artikel 9: Bevel om op te treden tegen illegale inhoud

Bij ontvangst van een door de bevoegde nationale gerechtelijke of administratieve autoriteiten uit hoofde van het toepasselijke Unierecht of met in het Unierecht in  overeenstemming zijnde nationaal recht uitgegeven bevel om tegen een of meer specifieke illegale inhoudselementen op te treden, stellen aanbieders van tussenhandeldiensten de bevel uitvaardigende autoriteit of een andere in het bevel genoemde autoriteit onverwijld in kennis van het gevolg dat aan het bevel is gegeven, met vermelding of, en zo ja wanneer aan het bevel gevolg is gegeven. Meer nog, als de zeer grote online platformen en dito zoekmachines kennis krijgen of hebben van personen die strafbare feiten plegen of illegale inhoud publiceren, moeten zij dit meteen melden aan de EU zodat zij meteen actie kan nemen ( zwarte lijst, bannen op alle platformen … )

Artikel 18: Kennisgeving van vermoedens van strafbare feiten

1. Een aanbieder van hostingdiensten die kennis krijgt van informatie die aanleiding geeft tot een vermoeden dat een strafbaar feit is, wordt of waarschijnlijk zal worden gepleegd waarbij het leven of de veiligheid van een persoon of personen wordt bedreigd, brengt de rechtshandhavings- of gerechtelijke autoriteiten van de betrokken lidstaat of lidstaten onverwijld op de hoogte van zijn vermoeden en verstrekt alle beschikbare relevante informatie. De zeer grote online platformen en dito online zoekmachines MOETEN de profielen van gebruikers gedurende een redelijke tijd bannen. De redelijke tijd werd niet gedefinieerd.

Artikel 23: Maatregelen en bescherming tegen misbruik

1. Aanbieders van onlineplatforms schorsen voor een redelijke periode en na een voorafgaande waarschuwing de aanbieding van hun diensten aan afnemers van de dienst die frequent kennelijk illegale inhoud verstrekken.
2. Aanbieders van onlineplatforms schorsen voor een redelijke periode en na een voorafgaande waarschuwing de verwerking van meldingen en klachten die via de in de artikelen 16 en 20 bedoelde meldings- en actiemechanismen en interne klachtenafhand elingssystemen zijn ingediend door personen of entiteiten of door klagers die regelmatig meldingen doen of klachten indienen die kennelijk ongegrond zijn.

Er is krachtens de Verordening geen algemene verplichting tot monitoring of actief feitenonderzoek, maar om vrijgesteld te worden van aansprakelijkheid moeten zij ook alle content verwijderen van zodra zij er kennis van hebben.

Om in aanmerking te komen voor de  aansprakelijkheidsvrijstelling voor hostingdiensten moet de aanbieder, wanneer hij daadwerkelijk kennis of besef heeft van illegale activiteiten of illegale inhoud, snel handelen om die inhoud te verwijderen of ontoegankelijk te maken.

Controle door de EU

De EU voorziet in een zeer sterke controle op zeer grote onlineplatforms en dito zoekmachines.  Gezien de noodzaak om te zorgen voor een controle door onafhankelijke deskundigen, moeten aanbieders van zeer grote onlineplatforms en van zeer grote onlinezoekmachines door middel van onafhankelijke controles verantwoording afleggen over de naleving van de in deze verordening vastgelegde verplichtingen en, in voorkomend geval, over eventuele aanvullende toezeggingen die zij hebben gedaan in het kader van gedragscodes en crisisprotocollen.

Om ervoor te zorgen dat controles tijdig en op doeltreffende en efficiënte wijze worden uitgevoerd, moeten aanbieders van zeer grote onlineplatforms en van zeer grote onlinezoekmachines de nodige samenwerking en bijstand verlenen aan de organisaties die de controles uitvoeren, onder meer door de controleur toegang geven tot alle relevante gegevens en gebouwen die nodig zijn om de controle naar behoren uit te voeren, waaronder indien toepasselijk tot gegevens met betrekking tot algoritmische systemen, en door mondelinge of schriftelijke vragen te beantwoorden.

De controleurs moeten ook gebruik kunnen maken van andere objectieve informatiebronnen, zoals studies van erkende onderzoekers.

Aanbieders van zeer grote onlineplatforms en van zeer grote onlinezoekmachines mogen de uitvoering van controles niet in de weg staan. Controles moeten worden uitgevoerd volgens de beste praktijken in de sector en met grote beroepsethiek en objectiviteit, naar behoren rekening houdend, waar toepasselijk, met de controlenormen en gedragscodes.

De EU heeft ook voorzien in een verkliksysteem

Punt 11: [van de Preambule, red.]

Met het oog op een doeltreffende handhaving van de in deze verordening vastgestelde verplichtingen moeten personen of vertegenwoordigende organisaties een klacht over de naleving van die verplichtingen kunnen indienen bij de digitaledienstencoördinator op het grondgebied waar zij de dienst hebben ontvangen, onverminderd de bepalingen van deze verordening inzake de toewijzing van bevoegdheden en onverminderd de toepasselijke regels voor de afhandeling van klachten overeenkomstig de nationale beginselen van behoorlijk bestuur.

De EU trekt  alle macht en bevoegdheden naar zich toe, wat tot voordeel heeft dat de zeer grote online platforms en dito zoekmachines weten wie hun aanspreekpunt is.

Punt 124:

Daarom moet de Commissie exclusief bevoegd zijn voor het toezicht op en de handhaving van de aanvullende verplichting om systeemrisico’s te beheren die door deze verordening wordt opgelegd aan aanbieders van zeer grote onlineplatforms en zeer grote onlinezoekmachines.

Conclusie

Deze verordening betekent het einde van de vrijheid van meningsuiting. Niemand zal nog vrij zijn mening kunnen verkondigen in materies die door de EU aangemerkt zijn of worden als illegaal of schadelijk voor de volksgezondheid, het klimaat, een oorlog of eender welke andere maatschappelijke crisis. Zelfs als er geen crisis is. Het tegensprekelijk debat is voortaan uitgesloten.  Kritiek op een beleid is niet meer mogelijk. De EU bepaalt wat wij wel en niet mogen zeggen.

Maar… Elon Musk gaat voluit voor het vrijwaren van de vrijheid van meningsuiting.