Bedankt voor dit bezoek. Viruswaarheid gaat door als Voorwaarheid!

Hoe groot is de sociale en economische schade van het corona-beleid?

Paul Frijters is emeritus hoogleraar welzijnseconomie aan de London School of Economics, voorheen hoogleraar gezondheidseconomie in Australie en expert op het gebied van kosten-baten analyses. Bovenstaande tekst is een minder technische versie van het stuk “Vanuit geluk bezien zijn de kosten van een lockdown veel hoger dan de baten” in de Economische Statistische Berichten van November 2020. Een lijvige bijlage kan bij hem opgevraagd worden.

 

Wie scholen sluit schaadt de opleiding en sociale ontwikkeling van miljoenen kinderen, vooral diegen aan de onderkant zonder ouders die ervoor zorgen dat het leren en spelen nog redelijk doorgaat. Wie de middenstand verbiedt de winkels, pensionnetjes, studios, en kantoren te openen verwoest sluipenderwijs het levenswerk van die ondernemers. Wie de hele bevolking doodsangsten aanpraat creeert miljoenen met depressies en angststoornissen, vooral als hun het allermenselijkste, namelijk innig sociaal contact, ook nog eens verboden wordt. Wie een heel volk vertelt dat ‘de ander’ inherent gevaarlijk is houdt op een gegeven moment geen volk meer over maar een grote verzameling eenzame mentaal gebroken slaven, slaven waar je bovendien weinig meer aan hebt behalve dan potentieel lastige kiezers.

Hoever zijn we op dit trajekt? Hoeveel schade is er al en was die schade van te voren duidelijk?

In Maart 2020 voorspelde ik[1] dat het aankomende beleid wereldwijd iets als 700 miljoen gelukkige levensjaren zou vernietigen. Die geschatte schade was gebaseerd op de uiteindelijke effecten van  de economische instorting via verslechterde overheidsuitgaven aan gezondheidszorg en armoedebestrijding. Vergeleken met wat er mogelijkwijs te winnen viel, becijferde ik toen al dat de kosten iets als 70 keer zo hoog zouden zijn als de baten[2], en dan alleen in het nu duidelijk onware scenario dat lockdowns mensen van corona zouden redden in plaats van er bevattelijker voor te maken door hun mentale en physieke weerbaarheid te verminderen[3].

Anno 2021 lijkt die vroege schatting nog optimistisch, gezien er bovenop de verarming ook een groot negatief mentaal gezondheidseffect is van lockdowns zelf. Rijkere landen schroefden de ontwikkelingshulp ook nog eens terug, terwijl veel regeringen in arme landen probeerden de rijke landen na te doen door ook hun eigen bevolking op te sluiten in hun huizen en dorpen terwijl ze verhongerden (zie de vele studies op CollateralGlobal.org)[4]. Echter, voor we ons bekommeren over de schade die arme landen geleden hebben door onze regeringen na te doen, laten we eerst kijken wat Nederland al aangedaan is.

De meest intense directe schade is mensen aangedaan die door beleid niet geboren konden worden of wiens kinderwens verboden is. De IVF klinieken in Nederland zijn in feite gesloten geweest vanwege overheidsbeleid: ziekenhuizen doen er niet meer aan want het is ‘niet essentieel’. Nou, je zou maar het wanhopige stel zijn wiens gezinswens ‘niet essentieel’ verklaard is! Per maand werden er in 2019 in Nederland iets als 450 IVF kinderen geboren, wat dus nu 9 maanden na de lockdowns tot nul zal dalen. Het is niet helemaal zeker hoeveel maanden dat stilgelegd zal zijn omdat die schade nog altijd doorgaat, maar je moet toch zeker op iets als 4,000 IVF kinderen minder rekenen – babys wie het bestaan ontzegd is en evenzoveel gebroken gezinnen. Dat zijn dus minimaal 320,000 verloren levensjaren, de directe slachtoffers van beleid.

De schade aan gezinsvorming in de hele bevolking door de enorme angst en onzekerheid die gezaaid is zal ook niet mals zijn, hoewel de harde cijfers nog maar net binnenkomen. In de VS verwachten ze iets als 10% minder kinderen[5], gebaseerd op wat gezien is in eerdere grote recessies alsook de vermindering van het aantal mensen dat online informatie opzoekt over zaken als geboortemedicijnen en ochtenmisselijkheid. In Japan en Zuid Korea zien ze inderdaad al die 10% vermindering in hun cijfers over de laatste 2 maanden van het jaar. Het CBS zag ook voor Nederland een 10% krimp in het aantal geboortes van oktober naar november (https://www.cbs.nl/nl-nl/cijfers/detail/83474ned), hoewel dat erg voorlopig cijfers zijn en er altijd seizoenseffecten optreden. Toch is 10% geboortekrimp ook in Nederland waarschijnlijk, wat zo’n 17,000 minder kinderen is en evenzoveel minder ouders die dat anders gewild hadden.

Dan de directe klap vanwege vereenzaming, depressies, angstoornissen, en dergelijke.

Ten opzichte van andere landen is de directe sociale en mentale klap in Nederland tot nu toe beperkt. Waar bijvoorbeeld in het VK het aantal depressies en angstoornissen steeg van ongeveer 15% naar 25% van de bevolking[6], zien we datzelfde in Nederland niet in diezelfde dramatische wijze. De voornaamste indicator waarin ongeveer alle psychische effecten goed vertegenwoordigd zijn – hoe tevreden mensen met hun eigen leven zijn – is in Nederland waarschijnlijk “slechts” ongeveer 2% gedaald tijdens de lockdowns terwijl die in het VK zo’n 10% daalde[7], een daling die we trouwens ook zagen in de Australische staat Victoria toen die hetzelfde beleid als de Britten gingen voeren. Die schade ligt ‘m vooral in verminderd innig sociale interactie: vooral voor kinderen, alleenstaanden, en ouderen is internet-interactie geen alternateif voor iemand die je omhelst. Het Sociaal Cultureel Planbureau[8] zag inderdaad vooral extra vereenzamingen en psychisch letsel in de eerste lockdowns in die meest kwetsbare groepen in Nederland. Dat zal in de tweede lockdown waarschijnlijk erger zijn omdat die tweede lockdown wreder is.

Nou klinkt 2% misschien niet veel, maar bedenk wel dat dit 2% van alles van waarde is voor een heel volk. Het is net alsof je 2% van de tijd afpakt die iemand heeft in zijn leven, dus hetzelfde als een week van een jaar afpakken. Als je van 17,4 miljoen Nederlanders een week afpakt door een heel jaar lockdowns, dan heb je ongeveer 300,000 gelukkige levensjaren in totaal vernietigd. Als je bedenkt dat het gemiddelde corona-slachtoffer in Nederland boven de 80 is en gemiddeld nog iets als 3 gelukkige levensjaren had te gaan, dan zou je dus meer dan 100,000 extra corona-doden moeten hebben om tot eenzelfde schade te komen. Nou kun je het lastig vinden om op zo’n manier te denken en je vast proberen te klampen aan het idee dat het enige wat zou moeten tellen het voorkomen van doden is, maar die houding ontzegd de menselijkheid van alles wat het leven de moeite waard maakt en maakt bovendien de denkfout dat de dood te vermijden is in plaats van iets onvermijdelijks wat het juist zo belangrijk maakt een vol leven te lijden.

De langere termijn schade die nog moet komen in Nederland is veel groter dan die 300,000 direct verloren levensjaren door psychisch letsel of de 320,000 verboden levensjaren vanweege het in feite verbieden van IVF behandelingen. Het merendeel van de klap moet nog komen en is door de regering verdoezeld met behulp van enorme hoeveelheden extra overheidsschuld, ongeveer een miljard Euro per week, die gebruikt is om mensen wiens baan verboden is zoet te houden met subsidies. Subsidies zijn ook een voorname reden dat veel bedrijven nog niet officieel failliet zijn want dan houdt de subsidiekraan op. Naast ‘doe niets’ subsidies is ook enorm veel geld gesluist naar allerlei geluksvernietigende bezigheden, zoals steeds fanatieker testen en een steeds omvangrijker repressief regeringsapparaat, maar laten we het daar even niet over hebben.

Naast de extra schulden van iets als 60 miljard Euro die nu al onvermijdelijk zijn voor het einde van de lockdowns staat de economische krimp van iets als 6% in 2020 (in plaats van de 2% verwachte groei) garant voor extra schulden in de toekomst. Als je de ramingen van het CPB neemt die naar effecten van een tweede lockdown keken en de jaren van verminderde economische activiteit die nu al vaststaan, moet je zeker een extra 60 miljard schuld verwachten voordat de economie weer terug bij af is, dus iets als 120 miljard Euro die terugbetaald moet worden.

Nou kun je denken ‘het is maar geld’, maar de wrange realiteit is dat het 120 miljard minder in overheidsuitgaven is naar allerlei zaken zouden gaan die we belangrijk vinden, inclusief gezondheidszorg, scholing, openbare plantsoenen, verkeersveiligheid, het milieu, etc. Die onvermijdelijke verlaging van overheidsuitgaven in de toekomst is per Nederlander bijna 10 duizend Euro. Aangezien de overheid ‘normaliter’ hoogstens 30 duizend Euro uitgeeft om een gelukkig levensjaar te creeren, betekend dit dus een verlies van 4 miljoen gelukkige levensjaren in de toekomst.

Waar zijn dat soort getallen op gebaseerd hoop ik dat je je kritisch afvraagt? In feite komen schattingen van het effect van overheidsuitgaven uit duizenden studies naar het effect van individuele overheidsprogrammas zoals het invoeren van gezondheidsverzekeringen of mentale hulpprogrammas, alsook studies naar het verband op lange termijn tussen de grootte van de welvaartsstaat en het gezondheidsniveau in een land. Zo is de levensverwachting in India de laatste 30 jaar zeker 10 jaar gestegen als direct gevolg van de verbeterde riolering, wegen, inentingen, kraamzorg, en voeding die hun groeiende economie en welvaartstaat voortbracht. Ook in Nederland is de enorme historische groei van de levensverwachting (van 39 jaar in 1850 tot ongeveer 81 nu[9]) ‘gekocht’ door overheidsuitgaven en hoger individueel inkomen. Uit die omvangrijke literatuur is een vrij conservatieve schatting dat 30,000 Euro meer overheidsuitgaven een extra geluksjaar ‘koopt’.

Dat gaat helaas ook andersom: die 120 miljard minder overheidsuitgaven gaan ons helaas iets als 4 miljoen geluksjaren kosten in de toekomst, terwijl alle coronadoden in Nederland tot nu toe bij lange na nog geen 200,000 verloren geluksjaren betekenden, en het bovendien zeer waarschijnlijk is dat het beleid juist tot extra coronadoden geleid heeft, niet minder, omdat dat beleid mensen ongezonder gemaakt heeft en de paniek ook nog eens een normalere discussie over wat optimaal medisch beleid in de weg gestaan heeft, waardoor in Nederland het bijvoorbeeld veel langer duurde voordat het belang van aerosolen erkend werd.

Ook de enorme extra werkloosheid die tot nu toe verborgen is gehouden door subsidies zal enorme schade in de toekomst betekenen. Daarvoor hoven we niet eens zelf te rekenen maar kunnen we ons verlaten op cijfers van het CPB of de Rabobank[10]. Zelfs als de regering morgen zou ophouden banen te vernietigen moet je op iets als 500 duizend extra werklozen rekenen die er gemiddeld 18 maanden over doen om weer aan te slag te kunnen, wat ook iets als 100,000 geluksjaren gaat kosten want werkloosheid pakt zeker 10% af van het geluk van een werkloze en haar familie en vrienden.

De bovenstaande cijfers zijn het makkelijkst ‘hard’ te noemen want we hoeven alleen maar naar officiele cijfers en enorme bestaande literaturen te kijken. Daarbovenop krijg je nog andere enorme sociale effecten die ook zeer waarschijnlijk zijn en redelijk gedocumenteerd: een verloren generatie getraumatiseerde kinderen die minder opleiding en verslechterde sociale vaardigheden hebben; de ouderen die van menselijkheid verstoken zijn geweest omdat ze zogenaamd voor hun eigen bestwil hun geliefden niet hebben kunnen zien; de miljoenen alleenstaanden die niet durfden uit te gaan en nieuwe vrienden en vrijers te zoeken; de artiesten en sporters die het zonder publiek en zonder hoop hebben moeten doen; etc.

Het beeld in het buitenland is zo mogelijk nog erger, met als uitzondering die paar landen die zich niet in paniek hebben laten brengen zoals Tanzania en ook geheel Scandinavie waar de initiele milde lockdown niet vervangen zijn door een draconische. In het VK is de schade nog veel erger dan in Nederland, met vele doden vanwege gezondheidsverwaarlozing en nog veel ergere mentale gezondheidsschade dan hier[11]. Zelfs in zogenaamd ‘succesvolle Westerse landen’ als Australie is het echter bar toeven. Aangezien Australie en Nieuw Zeeland vaak onterecht als succesverhalen geafficheerd worden is het handig hun situatie wat onder de loupe te nemen.

Niet alleen hebben bepaalde Australische regios zoals Victoria daar hun eigen kinderen en ouderen enorme schade toegedaan tijdens maandenlange draconische lockdowns, maar in feite heeft heel Australie zichzelf een enorme sociaal-economische ramp aangedaan door het land op slot te zetten en zelfs intern verkeer tussen regios stil te leggen[12]. Nog veel meer dan Nederland was Australie afhankelijk van internationaal verkeer, dus de grenzen sluiten heeft daar betekend dat hele sectoren failliet zijn gegaan, van universiteiten die het van Chinese studenten moesten hebben tot aan de omvangrijke toerisme industrie die nu geen kip zover krijgt om te gaan snorkelen in het Great Barrier Reef. Gezinnen zijn nu door grenzen gescheiden met weinig hoop mekaar in jaren te zien. Daarbovenop heeft de regering zich nog sneller in de schulden gestoken dan in Nederland en is het ook eens zo dat ze hele hordes hoog opgeleide migranten misgelopen zijn die daar normaliter de boel draaiende houden (hun eigen opleidingen zijn niet zo best), dus het land gaat nu door een diepe economische en sociale crisis heen die goed bekeken nog erger is dan in Nederland.

Hetzelfde speelt zich af in Nieuw Zeeland, waar ze zich eerst ook rijk rekenden met het idee dat ze corona buiten de deur hielden, maar recentelijk heeft de regering daar ingezien dat die zogenaamde overwinning een wassen neus is omdat het land snel arm en ongezond wordt afgesloten van de buitenwereld. Dus is hun premier Jacinda Adern de geesten rijp aan het maken voor het idee dat ze, ondanks vaccinneren, toch de grenzen moeten openen en zullen moeten leven met coronagolven in de toekomst omdat het alternatief letterlijk levensloos is.

Buiten het rijke Westen is het eigenlijk nog veel erger omdat vele regeringen zo stom zijn geweest het Westen na te doen, wat nog veel rampzaliger uitpakt als je al zo weinig hebt. Over de hongersnoden en gezondheidsrampen die zich daar nu afspelen moeten we het in de toekomst meer over hebben, maar kijk zelf op CollateralGlobal.org voor een grote collectie studies die door wanhopige internationale organisaties (zoals de VN of Unicef) gedaan zijn.

Sommigen in Nederland maken zich hier natuurlijk allemaal niet druk over, of zien er zelfs de voordelen van in. De grote bedrijfsketens die aan huis kunnen leveren hebben, vaak tot hun eigen verbazing, garen gesponnen bij de crisis omdat de lokale middenstand (hun concurrentie) stilgelegd is en wellicht nooit meer terug kan komen. Amtenaren van middelbare leeftijd met veilige baantjes en leuke gezinnetjes thuis hebben het vaak lekker toeven gehad, niet gehinderd door beelden in de media van hun grote schare slachtoffers, laat staan de ravage in arme landen. De heren politici en beleidsmedici die voor god hebben kunnen spelen met de hele bevolking hebben waarschijnlijk de tijd van hun leven gehad, hun geweten sussend met allerlei onzinverhaaltjes over hoe hun slachtoffers niet moeten zeuren omdat ze voor een hoger doel hebben mogen lijden.

Voor wie de ogen opend is de huidige situatie echter schrijnend. Niet alleen is de schade enorm en doorgaand, maar ook het welwillend wegkijken van media en machthebbers is stuitend. Alsof het niet erg genoeg is de eigen kinderen een normaal leven te ontzeggen en de alleenstaanden te veroordelen tot eenzaamheid, moeten ze ook nog eens genegeerd worden en zoute praatjes horen over hoe hun lijden niet zo belangrijk is. Hun menselijke waardigheid wordt daarmee ontkent. Daarom vooral: liefde en waarheid!

 

Bronnen:

[1] https://clubtroppo.com.au/2020/03/18/has-the-coronavirus-panic-cost-us-at-least-10-million-lives-already/

[2] https://clubtroppo.com.au/2020/03/21/the-corona-dilemma/

Zie ook Miles D, Stedman M, Heald A. (2020) Living with covid-19: balancing costs against benefits in the faceof the virus.Natl Inst Econ Rev2020;253:R60-76. doi: 10.1017/nie.2020.30.

[3] Kulldorff, M. (2020), https://www.spiked-online.com/2020/10/09/lockdown-is-a-terrible-experiment/

 

[4] Ioannidis, J. P. (2020) Global perspective of COVID‐19 epidemiology for a full‐cycle pandemic. European Journal of Clinical Investigation, e13421.

[5] https://www.brookings.edu/blog/up-front/2020/12/17/the-coming-covid-19-baby-bust-update/

[6] Tull MT, Edmonds KA, Scamaldo KM, Richmond JR, Rose JP, Gratz KL. Psychological outcomes associated with stay-at-home orders and the perceived impact of COVID-19 on daily life. Psychiatry Res. 2020;289:113098. doi: 10.101016/j.psych.2020.113098.

[7] Simetrica-Jacobs (2020). The Wellbeing Costs of COVID-19 in the UK. In: London

[8] Sociaal Cultureel Planbureau (2020), Welbevinden ten tijde van Corona

 

[9] https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwjkhtydr7nuAhXLTsAKHWBkDOcQFjABegQICRAC&url=https%3A%2F%2Fwww.ag-ai.nl%2Fdownload%2F1003-13-5-PPlevensverwachting.pdf&usg=AOvVaw3HiUtl2VlKZBwD5rPLDWmA

[10] Es, en Van der Veen (2020), https://economie.rabobank.com/publicaties/2020/september/nederlandse-economie-houdt-nog-jaren-last-van-coronacrisis/).

CPB (2020), https://www.cpb.nl/sites/default/files/omnidownload/CPB-Projections-Macro-Economic-Outlook-MEV-2021.pdf

 

[11] Pierce, M, Hope, H, Ford, T et al. (2020) Mental health before and during the COVID-19 pandemic: a longitudinal probability sample survey of the UK population, Lancet Psychiatry

Sage Qaly report (2020), https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/907616/s0650-direct-indirect-impacts-covid-19-excess-deaths-morbidity-sage-48.pdf

[12] Foster, G. (2020), Early estimates of the impact of COVID-19 disruptions on jobs, wages, and lifetime earnings of schoolchildren in Australia, by Gigi Foster, Australian Journal of Labour Economics, special issue Effets of Covid on Labour Markets

Meld je aan voor de nieuwsbrief