Hoe herken je desinformatie?

Dit is Marion Koopmans. De hoogleraar virologie van het Erasmus MC en lid van het OMT die zegt zich hard te maken voor het bestrijden van desinformatie.

Laten we voor de grap eens kijken hoe bedreven zij zelf is in het verspreiden van desinformatie.  Spoiler: dat kan Koopmans heel goed.

In eerdere instantie zei ik al naar aanleiding van deze tweet van Koopmans dat de verspreiding van desinformatie gemakkelijk te herkennen is: het wordt u gratis gebracht door laboratoriumvleermuizen die niet kunnen vliegen.

Waarvan akte.

Wetenschappelijke onderbouwing?

Koopmans stelt dat in een ‘recente publicatie’ het statement wordt gedaan dat de kans op een myocarditis in het kader van COVID-19 maar liefst duizend maal groter is dan de kans op een myocarditis veroorzaakt door de mRNA-vaccins van Pfizer en Moderna.

 

Hierbij draagt Koopmans het volgende artikel aan ter onderbouwing van haar stelling:
Covid- 19 Vaccine-induced Myocarditis

Laten we nu eens sec kijken wat het wetenschappelijk gehalte is van dit artikel dat Koopmans hier opvoert, en laten we eens kijken of die uitspraak over een ‘duizendmaal hogere kans’ standhoudt bij een kritische beschouwing.

Wat is dit eigenlijk voor wetenschappelijk stuk? De hoogste graad van bewijs is een meta-analyse of een systematische review van alle beschikbare literatuur. Het is meteen duidelijk, dat is dit stuk niet. Je hoeft niet zo lang te kijken om te weten wat dit voor artikel is: een opiniestuk. Hoe kom je dat het snelst aan de weet? Simpel: de sectie met de methoden ontbreekt. Als je een systematische review schrijft, beschrijf je welke literatuur je hebt gebruikt en welke niet, en waarom wel en waarom niet. Dat ontbreekt hier. Het gaat dus om een opiniestuk.

Dan gaat het natuurlijk om het statement van Koopmans dat een myocarditis duizend keer vaker voorkomt na een infectie met SARS-CoV-2 dan na vaccinatie met de mRNA-vaccins van Pfizer en Moderna. Nu is dit sowieso al een grove versimpeling, omdat een myocarditis in het kader van #COVID19 vooral bij oudere mensen met een ernstig verlopende COVID-19 optreedt, in tegenstelling tot een myocarditis na vaccinatie, die vooral bij jongeren (klinisch!) het vaakst optreedt.

Ik laat de complexiteit waar het gaat bij het stellen van de diagnose en hoe moeilijk dat is, voor het gemak maar even buiten beschouwing, hoewel die zeer relevant is voor de discussie. Want in ernstige gevallen van COVID-19 gaat het niet om een myocarditis sec, maar om betrokkenheid van de hartspier bij een systemische ontstekingsreactie. Dat laten we voor wat het is. Voor wie hier meer over wil weten, dat wordt in dit artikel fraai uitgelegd:
The Pathogenesis and Long-Term Consequences of COVID-19 Cardiac Injury

Terug naar het artikel van Koopmans. Het bewuste statement staat in de vierde alinea van de ‘Introduction’:

Maar ik vaar nooit blind op uitspraken van mensen die een opiniestuk schrijven. Ik wil weten waar ze dit op baseren. Want het is nogal een boude uitspraak. En dus zoek ik naar de referentie die deze uitspraak zou moeten ondersteunen. Maar die ontbreekt. De eerste referentie die volgt op deze uitspraak is referentie 29. Staat het daar dan wellicht in?

Dat is dit artikel:
Myocarditis after COVID-19 mRNA vaccination: clinical observations and potential mechanisms

Opmerkelijk, want ook dit is geen oorspronkelijke studie, maar een review. Wederom een opiniestuk dus. En wat staat daar in de introductie te lezen?

Geschreven door een Maastrichtse hoogleraar cardiologie Stephane Heymans en een cardioloog uit de Mayo Clinics, Leslie T. Cooper. Dat zou goed moeten zijn. Toch? Maar de claim dat er 1.000 tot 1.400 gevallen van myocarditis per 100.000 COVID-19 zouden zijn, is absurd. Dat zou betekenen dat er op een bevolking van tien miljoen volwassenen 100.000 gevallen van myocarditis zouden moeten zijn, veroorzaakt door COVID-19. Een bizarre schatting die op niets is gebaseerd: het eerste het beste artikel, met een opzet die het aantal gevallen ernstig overschat – zoals ik al heel vaak heb uitgelegd – komt niet verder dan 12,5 gevallen per 10.000 bij wegens COVID-19 in het ziekenhuis opgenomen patiënten. Het hoeft geen betoog dat het aantal mensen dat opgenomen wordt, slechts het topje van de ijsberg is van het totaal aantal gevallen van COVID-19.

COVID-19 Infection and Incidence of Myocarditis: A Multi-Site Population-Based Propensity Score-Matched Analysis

Hoe dan ook, ten opzichte van het statement waarmee Koopmans aan komt zetten, is de eerste nul dus al verdwenen. De incidentie is dus volgens deze review niet duizend keer, maar slechts honderd keer hoger. Dat zeggen een Maastrichtse hoogleraar cardiologie en een Amerikaanse cardioloog uit de Mayo Clinics.

Dat gaat lekker snel.

Dat is voor mij echter niet voldoende. Want ik heb in de tijd dat ik in de academie rondliep een diepgeworteld wantrouwen ontwikkeld tegen witte-jas-wetenschappers. En dat is niet voor niets, zoals ook nu weer blijkt.

Want ook dit is niet meer dan een review, en dus feitelijk niets anders dan een opiniestuk van twee wetenschappers, waarbij niet duidelijk is waarom men bepaalde wetenschappelijke artikelen wel of niet gebruikt heeft. En het bijzondere is: er wordt ter onderbouwing van deze uitspraak slechts één referentie gegeven, terwijl er meerdere grote epidemiologische studies zijn die een correlatie tussen enerzijds vaccinatie of COVID-19 en anderzijds het optreden van een myocarditis onderzoeken. Eén referentie is wel erg weinig om deze uitspraak te onderbouwen. Sowieso heeft deze ‘review’ slechts tien referenties, ook al een teken aan de wand dat van enige systematiek geen sprake is.

Maar goed, we gaan uit van de goede bedoelingen van deze twee cardiologen, en dus zoeken we die ene referentie erbij. Dat is nummer zeven.
Myocardial Pathology in COVID-19-Associated Cardiac Injury: A Systematic Review

Een systematische review. Dat is al beter. Wel even naar de datum kijken: september 2021. Dat is enigszins gedateerd, want de grote epidemiologische studies naar het verband tussen vaccinatie en het optreden van een myocarditis kwamen pas veel later. Maar goed, we gaan in de studie op zoek naar de honderd keer grotere kans op een myocarditis in het kader van COVID-19 ten opzichte van de kans op een myocarditis na vaccinatie. Eens kijken of we die kunnen vinden.

Wat onderzocht men eigenlijk in deze studie? Ik skip de abstract, en ga meteen naar de methodesectie. De auteurs beschrijven keurig hun zoekstrategie, en komen uiteindelijk uit op 16 studies. Maar ik wil u niet onthouden waar de auteurs van deze studie eigenlijk naar op zoek gingen. Want dat is werkelijk kostelijk, en aanleiding voor de eerste onbedaarlijke lachstuip:

Woorden als ‘postmortem’ en ‘autopsie’, suggereren dat mensen dood moesten zijn om deel te mogen nemen aan het onderzoek. Een vrij belangrijk gegeven, want dat lijkt me amper een geschikte methode om aan de weet te komen hoe vaak een myocarditis optreedt in het kader van een COVID-19. Want mensen die doodgaan aan COVID-19, eh, hoe zal ik het eens zeggen, vormen nogal een select groepje. Dat blijkt dan ook.

Was de vorige al kostelijk, deze doet er nog een schepje bovenop:

Ik vat het even voor u samen. Tussen mijn salvo’s lachaanvallen door. Het gaat dus in totaal om 209 mensen, die bijna allemaal ernstige onderliggende aandoeningen hadden, doodgingen aan COVID-19, en van wie vervolgens het hart werd onderzocht door de patholoog. Een hele geschikte studie dus om de relatie tussen COVID-19 en het optreden van een myocarditis te beoordelen. Maar niet heus. Lees paragraaf 3.1 van het artikel er nog eens op na. Het gaat zonder uitzondering om obductiestudies. En wat zeggen de auteurs? Van deze 209 patiënten overleed slechts 10% aan ‘hartfalen’, ofwel een hart dat decompenseerde ten gevolge van een ernstig verlopende COVID-19.

Zeggen de auteurs dus iets over een “100 keer hogere kans op een myocarditis na het doormaken van COVID-19 ten opzichte van de kans na vaccinatie?” Natuurlijk niet. Daar wordt met geen woord over gesproken. Nul. Nada. Noppes. Deze studie kan hier ook helemaal geen uitspraak over doen, omdat het simpelweg niet de vraagstelling was.

En mocht u tot nog toe niet in lachen uitgebarsten zijn, dan gaat het nu zeker lukken. Ik kijk even naar Tabel 1 uit de studie. Ik moest meerdere keren tellen, tussen het lachen door, maar van de 16 studies zijn er 14 in 2020 verschenen en de andere twee in 2021. Het is wat lastig om epidemiologisch onderzoek te bedrijven en te onderzoeken wat de kans is op een myocarditis na vaccinatie, nog voordat er überhaupt gevaccineerd werd.

Ten overvloede, de ene studie die wel uit 2021 afkomstig is, was een case-report. Online gepubliceerd op… 3 januari 2021. De tweede uit 2021? Gepubliceerd in Circulation op… 19 januari 2021.

De koffie spat hier inmiddels tegen het scherm van het proesten. Ik zou er bijna in stikken. Onze grote vriend, de hoogleraar cardiologie uit het Maastricht UMC en de nog grotere vriend uit de Mayo Clinics naaien ons hier dus gewoon schaamteloos een oor aan. In de referentie die zij geven voor hun stelling, staat he-le-maal niets over een ‘honderd maal hogere kans’ op een myocarditis bij COVID-19 in vergelijking met de kans op een myocarditis na vaccinatie. Gewoon niet. Dat kan ook niet, want de studies die in deze systematische review worden aangehaald zijn obductiestudies van voordat de vaccinatiecampagne van start ging. En obductiestudies zijn voor deze vraagstelling volledig ongeschikt.

Slotsom

Dit is hoe u voor de gek wordt gehouden. Dit is hoe u bedonderd wordt. Door uw eigen Marion Koopmans. Die de studies niet leest, of ze wel leest en u bewust bedondert. Ik weet niet wat erger is.

Het getal ‘duizendmaal hoger’ is dus pure desinformatie. Gebaseerd op gebakken lucht, niet onderbouwd door welke wetenschappelijke referentie dan ook, en in de gegeven referenties op geen enkele manier terug te vinden. En gezien de vele andere studies die er zijn, een groteske overschatting van het werkelijke aantal, al dekt grotesk hier de lading niet eens. Dit is oplichterij.

Maar Koopmans, het hoofd van Viroscience, kan dat. En bestrijdt naar eigen zeggen de verspreiding van desinformatie.

Verbeter de wereld, begin bij jezelf.

Ik zei het al: hoe herken je desinformatie? Simpel, het wordt u gratis gebracht door laboratoriumvleermuizen die niet kunnen vliegen. Dat u het even weet.

Laat ik het daar maar bij laten.

Nabrander

Een van de lezers attendeerde mij erop dat de hoogleraar cardiologie Stephane Heymans uit het Maastricht UMC niet helemaal vrij van conflicterende belangen was. Om het maar voorzichtig te stellen. Blijkbaar kreeg hij ook een ‘unrestricted research grant’ van Pfizer.

Tja. Dan zou ik ook wel even willen zeggen dat een infectie een honderd keer zo grote kans geeft op een myocarditis in vergelijking met vaccinatie. Voor een ongelimiteerde financiering van je eigen onderzoek bega je weleens een leugentje om bestwil, nietwaar?

A Failure to Disclose Competing Interests