Heren die vanuit hun politieke overtuiging de democratie hoog in het vaandel dragen, waren actief in het ontnemen van het vrije woord van burgers tijdens de coronacrisis.
Door Cees van den Bos
Het originele artikel vindt u op https://bomenenbos.substack.com
Na eerdere onthullingen over de Denktank Desinformatie in artikelen van Daniel van der Tuin, ontstond ophef over onder andere het feit dat de techreuzen Meta (Facebook) en Google zitting hadden in de Denktank Desinformatie.
Uit analyse van vrijgegeven WOB-documenten blijkt dat het gaat om Arjan El Fassed, oud Tweede Kamerlid van GroenLinks, en Edo Haveman. Haveman was beleidsmedewerker van de D66-fractie in dezelfde periode als zijn GroenLinks-collega.
Het clandestien opererende genootschap van virologen, gedragsdeskundigen, filosofen en artsen, bespreken vermeende ‘desinformatie’ die zich via (social) media verspreidt.
De korte lijntjes met de politiek-bewogen heren, resulteerden regelmatig in het onderdrukken en verwijderen van onwelgevallige berichten door de Big Tech-bedrijven waarvoor zij werken.
Naast betrokkenheid bij de Denktank Desinformatie, was El Fassed ook sinds 2019 lid van de vaccinatiealliantie. Een gremium dat zich als doel had gesteld om de vaccinatiebereidheid van de bevolking te vergroten.
Beide heren werden regelmatig naar Tweede Kamercommissies geroepen om zich over diverse thema’s te verantwoorden. Het is onduidelijk of onze parlementsleden op de hoogte waren van hun actieve rol in de Denktank Desinformatie van VWS.
Foto links: Arjan El Fassed (Google / GroenLinks);
Foto rechts: Edo Haveman (Facebook / D66)
Ver voor pandemie bij de Denktank betrokken
Uit een verslag van een van de eerste bijeenkomsten van de Denktank Desinformatie blijkt dat de Denktank een instructie kreeg voor hoe men vermeende desinformatie kon laten onderdrukken op Facebook.
Het duurde nog circa negen maanden voordat de pandemie werd uitgeroepen door Tedros van de WHO.
In september 2019 werd Edo Haveman van Facebook gewezen op een aantal Facebook-groepen en internetpagina’s waarin kritische geluiden ten aanzien van vaccins rondgingen. Zijn collega’s van Google hadden deze links al lager in de zoekresultaten (ranking) geplaatst. Het verzoek was aan Haveman om deze onderdrukking ook door zijn werkgever te laten organiseren.
Mogelijk was deze mail afkomstig van El Fassed.
Een verslag van een bijeenkomst van de Denktank Desinformatie toont de interesse om de social media-platforms aan boord van het genootschap te krijgen.
Uit een e-mail van 14 januari 2020 blijkt de betrokkenheid van de techreuzen die zich door de politiek geëngageerde heren laten vertegenwoordigen in de Denktank Desinformatie.
Arjan El Fassed: voorvechter van transparantie
Arjan El Fassed trad na de verkiezingen in 2010 toe tot de Tweede Kamerfractie van GroenLinks. Zijn ambt heeft hij door het vroegtijdig vallen van het kabinet slechts twee jaar vervuld. Sinds 2018 is hij werkzaam voor techgigant Google en is hij bovendien lid van de Raad van Toezicht bij BNN-VARA.
Niet censuur maar actief verifieerbare informatie tegenover nepnieuws beschikbaar stellen is wat een overheid zou moeten doen.
‘Nepnieuws pak je aan met transparantie’
Op zijn eigen blog schreef Al Fassed in 2018 een artikel over de aanpak van nepnieuws. De strekking van Arjans verhaal is dat een overheid niet aan censuur zou moeten doen. In plaats daarvan zouden beleidsmakers “actief verifieerbare informatie tegenover nepnieuws beschikbaar stellen”. Informatie en data zouden openbaar moeten zijn.
In deze context bezien, is El Fasseds deelname aan de Denktank Desinformatie een opmerkelijke stap te noemen.
Arjan’s rol in de Denktank Desinformatie
El Fassed was niet alleen betrokken bij de Denktank Desinformatie, maar ook in de vaccinatiealliantie, waaruit de Denktank Desinformatie is ontstaan.
El Fassed rapporteerde regelmatig over de acties die zijn werkgever Google had uitgevoerd om desinformatie te bestrijden op de platforms Google en Youtube.
Uit een actielijst die dateert van 25 november 2020, blijkt dat Google een boodschappenlijstje kreeg met wensen van de desinformatie-bestrijders. Onwelgevallige informatie moest worden onderdrukt waardoor het minder zichtbaar werd voor de burger. Gewenste informatie moest een prominente plaats in de zoekresultaten krijgen. Korter gezegd komt dit neer op censuur en propaganda.
Uit een mailwisseling van 15 februari 2021 die is vrijgegeven als gevolg van een WOB-verzoek naar de Denktank Desinformatie, blijkt dat men vanuit het ministerie van VWS verzocht om een filmpje van het YouTube-platform te verwijderen. Hierop antwoordde naar alle waarschijnlijkheid El Fassed een dag later dat het filmpje was verwijderd.
Het betreffende YouTube-filmpje bevatte overigens geen echte desinformatie, zoals de VWS-ambtenaar zelf al onderkende. Het feit dat het filmpje onwelgevallige informatie bevatte, was kennelijk genoeg reden voor Google om het te verwijderen.
Edo Haveman
Edo Haveman werkte in de periode tussen 2010 en 2014 als beleidsmedewerker voor de D66-fractie van ons Parlement. Sinds 2019 is Edo werkzaam bij techreus Meta, het moederbedrijf van Facebook. Zijn functietitel luidt: ‘Head of Public Policy Netherlands, Belgium and Luxembourg’.
Onderstaande afbeelding is een weergave van een WhatsApp-gesprek tussen Haveman en een ambtenaar. Uit de inventarislijst van de vrijgegeven WOB-documenten blijkt dat het gesprek in oktober 2019 startte. Uit de vrijgegeven berichten blijkt dat Edo een gesprek met minister Ollongren van D66 wilde voeren.
Haveman is in verschillende krantenberichten te vinden die desinformatie bespreken als problematiek.
Profileren en censureren van Facebook-groepen
Uit een e-mail van halverwege 2019 blijkt dat Haveman instructies rondstuurde over hoe men ervoor kon zorgen dat informatie van bepaalde groepen op het Facebook-platform kon worden onderdrukt.
Ambtenaren waren zo in staat om informatie te censureren die mogelijk geen desinformatie was, maar slechts gerelateerd aan een bepaalde groep op Facebook. De berichten binnen die groep zouden vervolgens voor veel minder mensen zichtbaar worden.
Door het profileren van groepen die vervolgens worden onderdrukt, acteert men niet louter meer op de inhoud, maar op grond van profilering.
Haveman maakte een discrete Facebook-groep aan
Leden van de Denktank Desinformatie begeven zich zelf ook op social media. Zo kunnen ze een oogje in het zeil houden om desinformatie op te sporen. Waar nodig, gaan de Denktank-leden al dan niet groepsgewijs in discussie om de ‘desinformatie’ te ontkrachten of te debunken.
Haveman had speciaal voor deze online-guerrilla een geheime Facebook-groep aangemaakt, zodat de Denktank-leden snel berichten met elkaar konden delen en een plan konden maken om de ‘desinformatie’ te ontkrachten.
Men moet zich binnen de Denktank bewust zijn geweest van het clandestiene karakter van de groep. Uit bovenstaande e-mail blijkt namelijk dat men zich discreet kon aanmelden voor de groep, zodat andere Facebook-gebruikers niet konden zien dat er sprake was van een netwerk of samenwerking.
Eind 2020 wordt in een factsheet over ‘Verder met vaccineren’ gesproken over een meer proactieve rol van de Denktank-leden en deelnemers aan de vaccinatiealliantie.
Meta (Facebook) en Google (YouTube) werden opgeroepen om bij te dragen aan de aanpak van medische desinformatie. Er wordt expliciet gesproken over het ‘afremmen’ van misinformatie en zorgen dat het een minder prominente plaats krijgt.
Observaties naar aanleiding van dit WOB-onderzoek:
- Meta en Google nemen deel aan de Denktank Desinformatie;
- Edo Haveman en Arjan El Fassed vertegenwoordigen de Big Tech-bedrijven in de Denktank;
- Beide heren hadden een politieke achtergrond in het links-liberale spectrum in dezelfde periode;
- Beide heren zijn kort voor de coronacrisis overgestapt naar techreuzen en vervullen een functie als lobbyist;
- Meta en Google waren betrokken bij censuur en propaganda;
- Men profileerde bepaalde Facebook-groepen en onderdrukte de berichten op basis van het profiel;
- Onwelgevallige berichten werden verwijderd, zelfs wanneer dit geen desinformatie was.
Dit alles roept veel ethische en morele vragen op. Techbedrijven als Google en Meta spelen een belangrijke rol in de gelegenheid voor burgers om zich te uiten.
In recente nieuwsberichten uit de Verenigde staten (1, 2, 3, 4) wordt het onderwerp besproken dat ex-overheidsfunctionarissen in veel gevallen een goed betaalde baan vinden bij de Big Tech-firma’s.
Haveman en El Fassed kennen de politieke wandelgangen in Den Haag erg goed, hetgeen van grote waarde is voor de Big Tech-bedrijven. Niet zelden moet er worden onderhandeld met de overheid over nieuwe datacenters of zaken als regelgeving. Een functie als lobbyist hoeft op zichzelf niet bezwaarlijk te zijn.
Het feit dat lobbyisten als verlengde arm van de overheid invloed uitoefenen op het open debat, met censuur en propaganda als gevolg, overschrijdt het moreel toelaatbare.
