Politici van over de hele wereld beweren voortdurend dat het “vaccin” dé oplossing is om de coronacrisis op te lossen. In landen als Frankrijk, Italië en Griekenland wordt zelfs al gesproken van een indirecte vaccinatieplicht voor bepaalde groepen mensen, omdat het zo belangrijkzou zijn [1] [2] [3] [4].Maar is dat wel zo? Wat doet dit vaccin precies en wat is nou de wezenlijke effectiviteit ervan op onze weerstand tegen het coronavirus?
Het begrip “efficacy”
In de media worden vaak mooie getallen gepresenteerd voor de vaccins zoals “Pfizer: 95% effectief” en “Moderna: 94% effectief”. Dit cijfer is de zogenaamde “efficacy” of “relatieve risicoreductie” en wordt bepaald via een studie naar het vaccin. We hebben twee groepen, elk van grofweg 20.000 personen. De ene groep krijgt het echte vaccin en de andere groep een placebo, een nep-vaccin. Vervolgens wordt gekeken naar hoeveel mensen uit elke groep ondanks volledige vaccinatie het coronavirus hebben gekregen (vastgesteld middels positieve PCR-test én symptomen). Deze efficacy geeft de verhouding tussen deze groepen weer. Voor vijf vaccins presenteren we de efficacy in onderstaande tabel met de groepsgroottes en infectiecijfers [5] [6] [7] [8].
Vaccin | Totaal (echt) | Totaal (placebo) | Besmet (echt) | Besmet (placebo) | Efficacy |
Pfizer | 17411 | 17511 | 8 | 162 | 95,03% |
Moderna | 13934 | 13883 | 11 | 185 | 94,08% |
Janssen | 21636 | 21574 | 116 | 348 | 66,62% |
Astrazeneca | 5807 | 5829 | 37 | 112 | 66,84% |
Sputnik | 14094 | 4601 | 13 | 47 | 90,97% |
Weliswaar klinken de efficacy-cijfers op het eerste gezicht bemoedigend, maar tegelijkertijd zijn deze misleidend. Het probleem is namelijk dat de efficacy alleen kijkt naar het aantal geïnfecteerde personen en de totale onderzoeksgroep buiten beschouwing laat. Dit geeft dan ook een vertekend beeld. De efficacy is dus de relatieve risicoreductie, maar als we de hele studiegroep meenemen dan kunnen we ook de absolute risicoreductie (ARR) uitrekenen. Dit geeft aan hoeveel kleiner de kans is dat je het coronavirus krijgt mét symptomen. Hiervoor kijken we bij beide groepen naar het percentage mensen dat het coronavirus krijgt mét symptomen en trekken de echte groep van de placebogroep af. Daarnaast kunnen we ook de NNV-waarde uitrekenen, de Number Needed to Vaccinate wat aangeeft hoeveel mensen we moeten vaccineren om één ziektegeval te voorkomen, op basis van de absolute risicoreductie.
Vaccin | Relatieve Risicoreductie (RRR) | Absolute Risicoreductie (ARR) | NNV = 1 : ARR |
Pfizer | 95,03% | 0,84% | 119 |
Moderna | 94,08% | 1,24% | 81 |
Janssen | 66,62% | 1,19% | 84 |
Astrazeneca | 66,84% | 1,28% | 78 |
Sputnik | 90,97% | 0,93% | 108 |
We zien dat de ARR rond de 1% schommelt en dat we grof gezegd zo’n 100 mensen onnodig moeten vaccineren om één ziektegeval te voorkomen. Dit geeft aan dat het virus, als iemand er al mee in aanraking komt, waarschijnlijk veel mensen niet ziek maakt. Ook wordt er met deze cijfers geen onderscheid gemaakt tussen een mild, middelzwaar en zwaar ziektegeval waarbij iemand bijvoorbeeld naar het ziekenhuis of naar de IC moet. Inmiddels weten we dat ouderen met onderliggend lijden vaker ziek worden dan mensen zónder onderliggend lijden uit bijvoorbeeld de beroepsbevolking en de jongeren. Het zou dus hooguit nuttig zijn om de risicogroepen te vaccineren, aangezien voor de gezonde populatie het vaccin waarschijnlijk niet of nauwelijks meerwaarde biedt. Tegelijkertijd worden deze mensen met het vaccin wel blootgesteld aan mogelijk fatale bijwerkingen zoals trombose [9] of myocarditis [10]. Ook zijn de gevolgen op de lange termijn, zoals bijvoorbeeld voor de vruchtbaarheid [11], op dit moment nog volledig onbekend.
Dat vanuit de placebogroep ook slechts maar een klein deel ziek wordt heeft deels te maken met de lage prevalentie die in de zomer van 2020 heerste. Of mensen komen wel in aanraking met het virus maar worden niet of nauwelijks ziek, terwijl dit wel een heel nieuw virus zou zijn waartegen niemand bescherming heeft. In feite hebben veel mensen wel degelijk een basisimmuniteit. Dit bleek uit een onderzoek uit het Duitse Tübingen van medio 2020 waar de T-cellen uit bloedmonsters van vóór 2020 met het virus in aanraking kwamen. Bij 80% van de bloedmonsters werd het virus herkend. Als we dit extrapoleren zou dit betekenen dat 80% van de bevolking al relatief goede weerstand heeft tegen het virus [12]. Het idee van basisimmuniteit is ook terug te vinden in de stelling van Jaap van Dissel dat 98% van de bevolking niet of nauwelijks klachten krijgt van het virus [13].
Verder is op te merken dat een “besmetting” niet betekent dat iemand daadwerkelijk ziek is. Een besmetting wordt vastgesteld door de PCR-test. Deze laat slechts zien dat er bij iemand deeltjes RNA van mogelijk het virus zijn gevonden in de neus of in de keel. Naar de woorden van viroloog Marion Koopmans kan dit echter ook op een infectie duiden van minstens zes weken geleden, waar iemand misschien niets van heeft gemerkt [14]. In dit geval zouden de T-cellen het virus bij aanraking al direct opruimen zonder dat iemand daar ziek van wordt.
Wat doet het vaccin precies?
“Het vaccin beschermt je tegen corona” wordt vaak gezegd, maar dit is te kort door de bocht. De wezenlijke vragen zijn als volgt:
1) Beschermt het vaccin tegen een besmetting?
2) Beschermt het vaccin tegen besmettelijkheid?
3) Beschermt het vaccin tegen ziekte?
4) Beschermt het vaccin tegen een zware ziekte met ziekenhuis- of IC-opname als gevolg?
5) Beschermt het vaccin tegen overlijden?
Het idee achter het vaccin is dat het antistoffen aanmaakt tegen het virus in je lichaam. Deze antistoffen bevinden zich in het bloed. De PCR-test wordt echter afgenomen in de neus of in de keel, waar RNA-deeltjes van het virus gevonden zouden kunnen worden. Het vaccin kan dus onmogelijk extra bescherming bieden tegen aanraking met het virus, wat door het lichaam al in de keel wordt afgebroken, hetgeen resulteert in een positieve PCR-test. Mocht er toch een infectie plaatsvinden in de longen, dan hangt het er vanaf hoe zwaar deze infectie is en of deze overslaat naar het bloed. Daar kunnen de antistoffen wél kunnen ingrijpen en zodoende ernstigere schade voorkomen. In het geval van een infectie in het bloed, hetgeen duidt op een zware ziekte, wordt de besmettelijkheid mogelijk ook gereduceerd. Iemand die zwaar ziek is, ligt immers meestal al op bed of in het ziekenhuis en zal dus andere mensen in openbare ruimtes, supermarkten of in het OV niet kunnen besmetten.
Vanuit meerdere hoeken is ook al aangegeven dat het vaccin dus vooral beschermt tegen een zwaarder ziekteverloop [15]. Voor degenen met een asymptomatisch of mild ziekteverloop, of die helemaal niet ziek zullen worden vanwege de basisimmuniteit, zullen de antistoffen het ziekteverloop niet of nauwelijks kunnen beïnvloeden. In dat geval heeft het vaccin dan ook geen of slechts een marginale impact op de besmettelijkheid. Ook zal een vaccin niet kunnen voorkomen, dat men in aanraking komt met het virus, wat echter wel al voldoende is voor een PCR-test om positief uit te slaan. Een positieve PCR-test na aanraking met het virus zal dus ook niet per se voorkomen kunnen worden. Volgens een recente studie [16] lijkt er zelfs geen verschil te zijn in virale lading bij gevaccineerde en ongevaccineerde mensen. In de praktijk zullen gevaccineerde of genezen mensen ook relatief weinig een positieve test krijgen. De reden daarvoor is logisch: deze groepen zullen
sowieso minder vaak testen dan niet-gevaccineerde mensen, aangezien ze vaker zijn vrijgesteld, en als je niet test dan zal je ook geen positieve test krijgen. In de statistieken zullen zogenoemde “breakthrough cases” dan ook relatief zeldzaam zijn en geweten worden aan de imperfectie van het vaccin. Dit vaccin zou vervolgens wel een zwaar ziekteverloop hebben voorkomen, maar klopt dit wel als de meeste mensen al grotendeels immuun waren? [17]
Overweging
Met de bovengenoemde cijfers, biologische basiskennis en een dosis logica kunnen we de vraag stellen of het vaccin echt meerwaarde biedt. Voor het grootste deel van de bevolking zal dit niet het geval zijn, omdat het vaccin niet kan voorkomen dat mensen in aanraking komen met het virus. Ook heeft het geen invloed op de mate van besmettelijkheid als mensen geen symptomen hebben of slechts een mild ziekteverloop. Hooguit kan een vaccin helpen tegen een zwaarder ziekteverloop. Dit zal dan voornamelijk ouderen betreffen met onderliggend lijden, omdat zij relatief veel vaker ernstig ziek worden van het coronavirus, terwijl het grootste deel van de beroepsbevolking meestal nauwelijks iets merkt. Dit is met grote waarschijnlijkheid terug te herleiden naar de basisimmuniteit die er al bestaat onder de bevolking.
Voor het voorkomen van één ziektegeval moeten we waarschijnlijk ongeveer 100 mensen onnodig vaccineren. Deze mensen worden echter wel blootgesteld aan mogelijke bijwerkingen zoals myocarditis, trombose of andere gevolgen op de lange termijn waar we nu nog niets over weten. Het zou daarom ook zinvoller zijn om vooral de risicogroepen te vaccineren als ze dat willen en weer over te gaan tot de orde van de dag. Ziektegevallen zullen er uiteraard nog zijn. Het zorgsysteem moet dus zodanig adequaat worden georganiseerd, dat de ziektelast en de IC-last kunnen worden opgevangen. Het aantal sterfgevallen kan in elk geval tot aan het niveau van een gemiddelde seizoensgriep worden beperkt. Tot 2020 hadden we hier sowieso elk jaar mee te maken zonder dat er massale paniek uitbrak.
Noot: In dit artikel maken we ter vereenvoudiging geen onderscheid tussen de begrippen ‘besmetting’ en ‘infectie’, die in een juridische context niet helemaal hetzelfde zijn.
Referenties
[3] https://www.wochenblick.at/impfung-schuetzt-nicht-vor-infektion-faellt-die-impf-pflicht-in-italien/
[5] https://www.thelancet.com/journals/lanmic/article/PIIS2666-5247(21)00069-0/fulltext
[7] https://www.flemingmethod.com/pdf-of-event-2021-presentation
[9] https://www.bbc.com/news/health-56674796
[10] https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/safety/myocarditis.html
[11] https://mycyclestory.com/
[13] https://www.tweedekamer.nl/debat_en_vergadering/commissievergaderingen/details?id=2021A01206
[14] https://www.youtube.com/watch?v=flsF7trvq2c
[15] https://www.rivm.nl/covid-19-vaccinatie/vragen-achtergronden/werking
[16] https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.07.31.21261387v1
[17] https://nos.nl/artikel/2389157-corona-gehad-gevaccineerd-en-toch-besmet-ik-dacht-hoe-kan-dit-nou