In Duitsland komen steeds meer cijfers naar buiten over het aantal ziekenhuisbehandelingen in 2020 en de administratie van de IC-bedden. Al deze cijfers laten een nogal opmerkelijk beeld zien van “de ergste pandemie ooit” en doen nogal wat vragen opwerpen over de ernst van deze crisis. Ook is het de vraag of de IC’s echt wel overbelast waren, of dat dat alleen maar zo leek. Immers vanwege “een dreigende overbelasting van de IC’s” worden de verlenging en aanscherping van de maatregelen telkens gerechtvaardigd. In dit artikel vatten we samen wat er aan cijfers bekend is.
Ziekenhuisbehandelingen in 2020
Normaal zou je verwachten dat in een pandemie alle ziekenhuizen overvol zouden liggen en dat dit ook in de cijfers terug te zien zou moeten zijn. Echter in maart 2021 kopte het Duitse artsenblad Ärzteblatt in een artikel dat er een historisch lage beddenbelasting was in de ziekenhuizen in 2020 [1]. Een groep adviseurs van de regering bevestigt dit beeld, en meldde hierbij tevens dat over het gehele jaar gemiddeld slechts 4% van de IC-bedden aan coronapatiënten toe te schrijven was [2]. Dit wordt bevestigd in een officieel rapport van het ministerie van volksgezondheid [3] dat ook veel gedetailleerder ingaat op hoeveel behandelingen er plaats vonden en welke. Hieruit vallen enkele interessante dingen op te maken. Zie bijvoorbeeld in de tabel hieronder.
Van 2019 in zijn algemeenheid weten we dat het een relatief mild jaar was vergeleken met 2018, ondanks een lichte bevolkingsgroei en verdere vergrijzing. Demografische cijfers zijn hierover beschikbaar [4]. Het totaal aantal longontstekingen is nauwelijks gestegen, iets meer daarvan was dan 27% uiteindelijk covid. Het aantal acute luchtweginfecties is echter flink gezakt, het aandeel covid is maar 20% en we komen opgeteld niet op het niveau van 2019. Wel is het aantal doden iets toegenomen, en valt uit de statistieken op te maken dat ongeveer tweederde van alle coronadoden in het ziekenhuis is overleden na een behandeling.
In tabel 6 uit hetzelfde document valt nog iets interessants op: Het aantal hartinfarcten, hartaanvallen, ischemie-aanvallen en sepsisgevallen is allemaal gedaald, waarvan het laatste met ongeveer 50% (142.147 om 71.113). Zijn de mensen zoveel gezonder geworden? Of is er een andere verklaring? Een mogelijkheid is dat de gevallen er wel zijn, maar dat ze anders zijn geregistreerd. Zo bleek uit een onderzoek uit februari dat zo’n 20 à 30% van alle coronapatiënten in de ziekenhuizen eigenlijk voor iets anders behandeld wordt dan voor covid [5]. Dit komt omdat iedere patiënt standaard wordt getest met de PCR-test, en als hier een positieve uitslag uit komt dan geldt dat als het harde criterium. Een gedetailleerdere uitleg van de behandelcijfers geeft Samuel Eckert [6].
De IC-cijfers
Recentelijk hebben we de “divigate” gehad. Divi [7] is het Duitse register voor de IC-cijfers, waaruit onlangs ook een aantal opmerkelijke zaken naar voren zijn gekomen. Zo blijkt hieruit dat, ondanks het idee dat we in een pandemie zouden zitten met een dreigende overbelasting van de IC, het aantal IC-bedden is afgenomen.
Een brisant interview met arts en onderzoek Matthias Schrappe in Welt [8][9] legde een aantal pijnlijke punten bloot. Er zou juist veel geld zijn gegaan naar het gezondheidswezen om extra bedden voor te bereiden, deze zijn er echter nooit gekomen. Sterker nog, sinds de zomer van 2020 zijn er maar liefst 10.000 IC-bedden verdwenen. Ook in het najaar, juist toen de zogenoemde tweede golf begon, zijn er op miraculeuze wijze bedden verdwenen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat sinds half november 2020 er een nieuwe wet van kracht werd die aan ziekenhuizen extra geld beloofde als hun totale IC-bezetting meer dan 75% was van alle capaciteit. Dit percentage kan natuurlijk op twee manieren bereikt worden: Óf er komen genoeg patiënten binnen om dit percentage te bereiken, óf als het aantal patiënten gelijk blijft kunnen er bedden worden afgebouwd. Dat laatste lijkt dat daadwerkelijk het geval te zijn geweest, wat onder andere uit onderzoek blijkt van informaticus Tom Lausen die de cijfers onder de loep nam [10][11][12].
Volgens Schrappe was er ook nooit echt een overbelasting, zelfs op de hoogtepunten van de crisis maakten de coronapatiënten maar maximaal 25% van alle IC-bedden uit. Zoals in de tabel te zien is, is echter het totaal aantal patiënten op de IC vrijwel altijd gelijk gebleven, rond de 20.000, zonder dat de coronapatiënten daar voor een significante extra belasting hebben gezorgd. Frappant is ook dat het lijkt alsof in Duitsland men over het algemeen sneller op de IC komt, zo’n 61% van alle covid-patiënten die in het ziekenhuis komen, komen op de IC terecht. In Nederland ligt dat ongeveer op 30% [13], maar is meer dan de helft van alle patiënten op de IC een coronapatiënt [14] terwijl de besmettingscijfers over de gehele linie grof gezegd in Nederland ongeveer twee keer zo hoog liggen als in Duitsland [15]. Onbekend is echter hoeveel van de positief geteste mensen echt positief zijn, en hoeveel fout-positief. Mogelijk ligt het aan hoe de PCR-test in Nederland wordt gebruikt [16].
Overweging
Met de bovenstaande informatie wordt duidelijk dat, net zoals Schrappe al stelde, er behoorlijk vreemde dingen aan de hand zijn in de Duitse ziekenhuizen. Van een overbelasting was nooit sprake en het is de vraag of het allemaal wel écht zo erg is geweest. Ook moeten we vergelijken met het verleden: Zo weten we dat in 2018 er meer dan 9 miljoen doktersbezoeken waren geweest voor de griep, waaraan tijdens die griepgolf 25.000 mensen overleden [17]. Kranten schreeuwen van de daken dat de ziekenhuizen overvol lagen [18], maar niemand overwoog ook maar een seconde om massaal lockdowns, afstandsregels en een mondkapjesplicht in te voeren. Uiteindelijk ging het ook vanzelf over.
Mochten we overbelasting in de toekomst willen vermijden, dan lijkt het verstandig om de woorden van de Duitse intensivist Ricardo Lange [19] tot ons te nemen, en daarnaar te handelen: “En de IC’s waren voor de pandemie al duidelijk overbelast, vanwege personeelstekort. Er zijn ook IC’s, die kunnen niet eens al hun bedden inzetten, omdat er simpelweg niet genoeg personeel is. Dat is eigenlijk niet een debat dat we nu pas voeren, we voeren het weliswaar nu, maar dat hadden we al drie, vier, vijf jaar geleden moeten doen. Als er eerder was gehandeld, als men het personeelstekort eerder serieus had genomen, dan zouden we nu een duidelijk meer ontspannen situatie hebben gehad, omdat we meer bedden hadden kunnen inzetten en meer zorg hadden kunnen verlenen.”
Referenties
[1] https://www.aerzteblatt.de/archiv/218200/COVID-19-Pandemie-Historisch-niedrige-Bettenauslastung
[4] https://cloud.samueleckert.net/index.php/s/rjSt3SbaBFHMBcw?dir=undefined&openfile=11749 (vanaf pagina 68)
[6] https://www.youtube.com/watch?v=4HHq2FaiMfw (Uitleg Samuel Eckert)
[7] https://www.intensivregister.de/#/index
[9] https://nx2001.your-storageshare.de/s/pBXDb2zt9WCaa96 (volledig interview Schrappe)
]10] https://corona-blog.net/2021/04/23/das-raetsel-der-abgebauten-intensivbetten-ist-geloest/
[11] https://www.youtube.com/watch?v=JilayrOl8xg (Uitleg Samuel Eckert)
[12] https://www.youtube.com/watch?v=z3jvABCNjqw (Toelichting Tom Lausen)
[13] https://www.trouw.nl/buitenland/de-belangrijkste-coronavirusstatistieken-op-een-rij~bcd4d8cd/
[14] https://coronadashboard.rijksoverheid.nl/artikelen/hoeveel-covid-19-patienten-liggen-op-de-ic
[16] https://www.youtube.com/watch?v=Xv2ktaXZOBk
[18] https://www.bild.de/regional/leipzig/grippe/grippe-gau-in-leipzigs-kliniken-55075602.bild.html