Iedereen weet natuurlijk dat de Chinese autoriteiten heel stoer gingen doen door Wuhan plat te gooien in januari 2020 toen ze het niet meer in de doofpot konden stoppen dat er daar een nieuw virus was opgedoken. Vooral voor hun eigen bevolking en het wereldpubliek deden ze zo draconisch mogelijk, wat ze daarna ook in wat andere steden in China deden tijdens 2020. Maar wat is er verder gebeurd in China tijdens de pandemie? Omdat ik jarenlang onderzoeksleider geweest ben van een groot project in China en ook lesgegeven heb in de politieke economie van dat land heb ik er hopelijk wat zicht op. Laten we het dus hebben over wat daar intern gebeurd is en daarna hoe ze met de rest van de wereld zijn omgegaan de laatste 15 maanden.
Allereerst moeten we gewoon eerlijk zijn en zeggen dat ook de Chinezen zichzelf een enorme ramp aangedaan hebben. Ze denken nu dat de economie daar 2% gegroeid is in plaats van de verwachte 6%, dus ook daar is een economische klap geweest die nagenoeg even groot is als de klap in Zweden waar de economie in 2020 3% kromp maar 1% groei verwachtte.
Veel erger voor China is echter dat ze in de steden 15% minder baby’s hadden in 2020 volgens hun eigen autoriteiten[1], wat echt enorm is aangezien ze natuurlijk de eerste 8 maanden van 2020 nog baby’s kregen die waren in 2019. Dat ze dan toch op 15% minder uitkwamen, betekent welhaast een halvering in de laatste 4 maanden van 2020. En dat terwijl het land al te kampen had met vrij erge vergrijzing en tegen een bevolkingskrimp aankeek met slechts 1.6 kinderen per vrouw. Dus we moeten niet denken dat China de dans ontsprongen is en slechts aan nep-lockdowns gedaan heeft: de Chinese autoriteiten hebben wel degelijk hun eigen bevolking dusdanig beangstigd en opgesloten dat ze ook daar nauwelijks meer kinderen verwekten.
Ook hebben de Chinese autoriteiten de kans gegrepen om stevigere controle over de hele bevolking te krijgen. Dat ze met harde hand de Uyghur minderheid en de Hong Kong activisten onderdrukt hebben, is algemeen bekend en natuurlijk best kwalijk[2]. Wat echter niet zo bekend is, en ook niet per se slecht is, is dat de Chinese autoriteiten echt werk gemaakt hebben van de groeiende ongelijkheid en macht van de miljardairs in eigen land. Wat gebeurd is op dat vlak is eigenlijk best spectaculair en een veel interessanter voorbeeld voor het Westen om te volgen dan hun coronabeleid.
De Chinese autoriteiten gingen echt achter hun eigen miljardairs aan, waarbij ze in 2020 als voordeel hadden dat de grenzen dicht gegooid werden en al die superrijke Chinezen dus niet konden vluchten of zelfs maar toevallig in het buitenland zaten toen de hamer kwam[3]. Ze hebben de meest bekende Chinese miljardair, Jack Ma (de CEO van Alibaba), in feite een paar maanden opgesloten totdat ie kon uitleggen hoe hij zijn miljarden verdiend had en of ie wel genoeg belasting betaald had. Daar is uitgekomen dat Jack Ma zijn bedrijf moet veranderen en ettelijke miljarden aan de Chinese fiscus gaat overdragen[4]. Hij moest wel.
Ditzelfde schijnen de autoriteiten op grote schaal in China gedaan te hebben in 2020: de tech-miljardairs zijn echt uitgekleed en op het matje geroepen. Niet alleen moesten ze aan de fiscus uitleggen hoe ze aan hun geld kwamen en of ze het niet in een buitenland verstopt hadden, maar de macht binnen hun bedrijven zelf werd ook aangepakt.
Dus 2020 was het jaar waarin de Chinese autoriteiten van grote ondernemingen gingen eisen dat ze hun werkers beter trainden en betaalden. Ook in het 14e 5-jaren plan zie je dat de Chinese autoriteiten sterk inzetten op een toekomstige economie met hoogopgeleide werknemers en sociaal investerende ondernemingen. Aangezien er in ieder middelgroot bedrijf in China een cel is van de communistische partij hebben de autoriteiten ook de slagkracht om dat echt af te dwingen.
Dan de voornaamste ontwikkelingen in hoe de Chinese autoriteiten met het buitenland zijn omgegaan. Redelijk bekend is natuurlijk dat ze de WHO onder druk gezet hebben om positieve verhalen over China en het gevoerde beleid in China uit te dragen. Aldus geschiedde met enorm negatieve gevolgen. In plaats van dat de WHO wijd en zijd ging verkondigen dat het Chinese beleid een ramp was voor de Chinese bevolking en dat het op de lange termijn alleen maar ellende ging opleveren, ging de WHO-verstoppertje spelen en net doen alsof lockdowns redelijk beleid was[5]. Wat mij betreft is dat reden om de WHO op te heffen: als ze zich niet apolitiek kunnen opstellen, heb je niets aan de WHO en moeten we voor de toekomst alleen nog praten over hoe dat we de politiek uit nieuwe organisaties kunnen houden.[6]
Wat minder bekend is dat die Chinese autoriteiten op nog veel meer manieren hun best hebben gedaan het buitenland ervan te overtuigen dat de lockdowns slim waren. Het blijkt dat ze hele twitter-legers daarvoor ingeschakeld hebben en zich ook op andere social media gestort hebben om daar hun evangelie te verkondigen.
Sommigen zien daar een duivelse strategie in van de Chinese leiders, namelijk dat die lockdowns in Wuhan een soort Trojaans paard waren om het Westen te overtuigen ook zo stupide te zijn op nog veel grotere schaal[7]. Ik geloof daar helemaal niets van, al is het maar omdat China zichzelf ook een ramp aandeed en niemand zo slim is om in februari 2020 al te kunnen overzien hoe het Westen zou gaan reageren in de volgende 12 maanden. Ook belangrijk is dat er een heel andere goede reden was voor de Chinese autoriteiten om de wereldopinie te beïnvloeden: de Chinese leiders geven al jaren enorm veel om het imago dat hun eigen bevolking denkt dat hun leiders in het Westen hebben. Het was de Chinese leiders bijvoorbeeld al meer dan 10 jaar een enorme doorn in het oog dat Westerse kranten negatief over ze schreven, en ze hebben hele internetlegers ingezet om die kranten daarin te saboteren. [8]
Gezichtsverlies in de Westerse media is echt enorm belangrijk politiek gezien voor de Chinese leiders, iets wat wij ons in het Westen moeilijk kunnen voorstellen omdat het ons eigenlijk worst is hoe de Chinese kranten over onze leiders schrijven. Andersom is dat echter totaal niet zo, omdat gezichtsverlies vele malen belangrijker is in China dan in het Westen. Dat heeft met collectivisme enz. te maken, wat antropologen al vele malen goed uitgelegd hebben.[9]
Dus dat manipuleren van het corona verhaal deden die Chinese leiders niet om ons in het Westen schade te berokkenen, maar zodat de eigen bevolking zou denken dat de Chinese leiders het goed deden: als het Westen het ook deed, moet het zinnig geweest zijn, zo is de interne gedachte in China, en dus waar de politici daar enorm veel om geven. Wat dat betreft zijn we in het Westen gewoon slachtoffer geworden van intern Chinees politiek gekonkel. De les dat de Chinese leiders een enorm eigenbelang hebben met hoe wij in het Westen spreken over beleid dat als Chinees gezien wordt, is nog nagenoeg nergens in het Westen getrokken.
Verder is ook nog van belang dat de Chinese leiders de mogelijkheid gegrepen hebben om hun macht in de wereld uit te breiden. Zo hebben ze net het grootste handelsblock van de wereld gecreëerd met zichzelf als centrum (de RCEP)[10]. Ook hebben ze aan vaccin-diplomatie gedaan, wat ze konden doen aangezien het Westen bezig was het ondertussen normale corrupte spelletje te spelen met bevolkingen dure onzinnige medicijnen en testen aan te praten. De Chinese leiders hebben perfect ingezien dat die bakerpraatjes ze de mogelijkheid gaven om in armere landen goede sier te maken door zelf medicijnen en testen voor kostprijs (dus een habbekrats) aan te bieden[11]. Vele bevolkingen gaan zo meteen nagenoeg gratis door de Chinezen (en Russen) gevaccineerd worden en je kunt er donder op zeggen dat de Chinezen ze ook voor komende jaren nieuwe vaccins gaan aanbieden. Dit is eigenlijk natuurlijk een goede ontwikkeling: China is het Westen aan het uitdagen en onze positie aan het ondermijnen door minder neerbuigend en afpersend te doen dan onze regeringen ondertussen gewend zijn om mee weg te komen in arme landen. Gezonde competitie.
Het verhaal van China van 2020 ligt dus genuanceerd: China is noch puur boeman, noch puur held geweest, zowel naar de eigen bevolking als naar de rest van de wereld. In hun hebben de Chinese autoriteiten aan de ene kant een sociale ramp veroorzaakt met hun lockdowns en hun pogingen lastige minderheden te assimileren, maar aan de andere kant zijn ze de ongelijkheid hard gaan aanpakken door de allerrijksten tot de orde te roepen. Naar het buitenland toe hebben de Chinese autoriteiten aan de ene kant de wereld keihard gemanipuleerd om ook aan rampzalige lockdowns te doen, terwijl ze aan de andere kant zich veel meer als goede wereldburger zijn gaan gedragen qua vaccins en handel. Wat je in de algemene media over China leest, slaat dan ook nagenoeg volledig de plank mis. Uit naam van liefde en waarheid moeten we beter kijken naar wat die Chinese autoriteiten nou echt allemaal van belang aan het doen zijn.
Paul Frijters is emeritus-hoogleraar welzijnseconomie aan de London School of Economics.
Bronnenlijst:
[1] https://supchina.com/2021/02/09/instead-of-a-desperately-needed-baby-boom-china-gets-a-covid-19-baby-bust/
[2] https://www.wsj.com/articles/china-targets-hong-kong-wealth-gap-housing-woes-after-political-purge-11615813651
[3] https://www.bbc.co.uk/news/business-56410769
[4] https://www.bbc.co.uk/news/technology-56448688
[5] https://css.ethz.ch/content/dam/ethz/special-interest/gess/cis/center-for-securities-studies/pdfs/CSSAnalyse268-EN.pdf
[6] https://voorwaarheid.nl/informeren/gerechtigheid-het-zweedse-model-of-wat-anders-opties-om-een-herhaling-van-de-corona-hysterie-te-voorkomen/
[7] https://timesofindia.indiatimes.com/blogs/seeing-the-invisible/xi-jinpings-use-of-hysteria-as-warfare-part-2/
[8] https://www.bbc.com/news/world-asia-china-21271849
[9] Hier deed ik een poging: https://clubtroppo.com.au/2020/12/01/three-lessons-on-chinese-culture-and-politics/
[10] https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-54949260
[11] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-03-11/vaccine-diplomacy-paying-china